İcat edildikleri tarihten itibaren hayatımızı çepeçevre saran plastik poşetler… Market alışverişlerimizde, çöp kovalarımızda, eczanelerde, alışveriş merkezlerinde ve daha pek çok yerde karşımıza çıkmaktaydı, ta ki 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe giren yeni yasaya kadar. Dünyada çeşitli kısıtlama ve yasaklamalar getirilen plastik poşet çılgınlığı nihayet Türkiye’de de son buldu ve artık tanesi en az 25 kuruşa satılmaya başlandı. Hal böyle olunca market çıkışlarında çeşitli akrobatik sahneler yaşansa da tüketici; kese kâğıdı, pazar çantası, bez çanta ve file gibi çevre dostu ürün ve tasarımlara yöneldi.
Plastik poşetler hayatımıza nasıl girdi?
Plastik poşetlerin derin tartışmalara yol açtığı bugünlerde söz konusu icadın nasıl bir tarihi olduğunu ve icat edildiğinden bu yana ne gibi süreçlerden geçtiğini sizler için inceledik.
Naylon poşetlerin ham maddesi olan polietilen, 1933 yılında İngiltere’de bulunan kimyasal bir tesiste yapılan deney sonucunda kazara icat edildi. 1965 yılında ise İsveçli Celloplast firması, polietilen alışveriş poşeti için US3180557 numaralı ve “Kaynaklanabilir plastik materyalden yapılan saplı poşet” başlıklı patent başvurusuna tescil aldı. Mühendis Sten Gustaf Thulin tarafından tasarlanan bu poşet Avrupa’da hızla bez çantaların yerini almaya başladı.
Avrupa’da yaygın şekilde kullanılan plastik poşetler 1979 yılında Amerika pazarına da girerek kıtalar arası bir kullanım boyutuna ulaştı. Böylece kese kâğıdı ve tekrar kullanılabilen çantalar rafa kaldırıldı. 1982 yılında ise Amerika’nın en büyük süpermarket zincirlerinden Safeway ve Kroger’ın da plastik poşetlere geçmesi ile birlikte plastik poşetler liderliğini resmen ilan etti.
Plastik poşetin şöhreti 1997 yılında doğaya verdiği zararlar ciddi olarak anlaşıldığında ilk darbeyi aldı. Denizci ve araştırmacı Charles Moore, Büyük Okyanus’ta plastik çöp adacıklarının oluştuğunu keşfetti. Okyanus yaşamının yanı sıra doğal yaşamı da ölümcül seviyelerde etkilediği anlaşılan plastik poşetlerin doğada çözünmesinin binlerce yıl aldığı tespit edildi. Ardı ardına yapılan çalışmalar ve araştırmalar sonucunda plastik kullanımının azaltılması için çeşitli kampanyalar yapıldı ve kanunlar çıkarıldı.
Henüz elli küsur yıldır hayatımızda olan plastik poşetler, okyanuslarda adalar oluşturacak seviyelere geldi ve bu konudaki ilk kullanım yasağı, drenaj sistemlerini tıkayan poşetler yüzünden meydana gelen büyük bir sel faciası sonrasında, 2002 yılında Bangladeş tarafından getirildi.
Plastik poşetlerin ücretlendirilmesi sonrası Türkiye’de aylık kişi başı poşet kullanımı 35’ten 10’a düştü.
2011 yılına gelindiğinde ise getirilmiş olan çeşitli kısıtlamalara rağmen dakikada 1 milyon plastik poşet tüketimi olduğu tahmin ediliyordu. 2018 yılında durumun ciddiyeti iyice anlaşıldı ve Dünya Çevre Günü teması “Plastik Kirliliği ile Mücadele” olarak belirlendi. Birçok ülke plastik poşet kullanımını yasakladı veya kısıtladı.
1 Ocak 2019’da ise Türkiye plastiğe karşı dev bir adım atarak, ücretli poşet sistemine geçti. Bu sistem ile birlikte, market alışverişlerinde kullanım amaçlı bez torba ve fileler yeniden popülerlik kazandı. Her popüler kültür döneminde yaşanılan yeni girişim ve icat süreci elbette plastik poşetler için de yaşandı ve yaşanmaya devam ediyor. Her geçen gün yeni bir tasarım, yeni bir icat hayatımıza giriyor. Plastik poşetlerin çevreye verdiği zararların önüne geçilmesi ve bu konuda farkındalık yaratılması açısından büyük önem taşıyan bu uygulamanın, önümüzdeki günlerde yol açacağı çevre dostu, renkli tasarım ve buluşları GOssIP dergi ekibi olarak merakla bekliyoruz.
