Teknolojik gelişmeler neticesinde kullanım alanı artan yapay zekânın üretkenliği de artmış, bu da beraberinde yapay zekâ ile ilgili çeşitli hukuki soruların doğmasına sebep olmuştur. Son zamanlarda mahkeme kararlarıyla tekrar gündeme gelen sorulardan bir tanesi de yapay zekâ tarafından meydana getirilen fikri ürünlerin telif hakkı korumasından yararlanıp yararlanamayacağıdır. Geçtiğimiz günlerde yapay zekâ tarafından üretilen bir çalışmanın Amerika Telif Hakları Bürosu tarafından reddedilmesi neticesinde devam eden itiraz sürecinde Hâkim Beryl Howell tarafından mahkemelerce bu konuda verilen kararları destekler nitelikte bir açıklama yapılmış ve açıklamada insan yazarlığının (eserin insandan kaynaklanmasının) telif hakları için temel prensip olduğu edilmiştir[1]. Yapay zekâ tarafından meydana getirilen eserin telif hakkı korumasından yararlanıp yararlanmaması, eser üzerindeki hakların korunması ve 3. kişilere karşı ileri sürülebilmesi bakımından önem arz etmektedir. Yapay zekâya ilişkin konular genel itibarıyla henüz mevzuat bazında düzenlenmemiş olup güncel hukuki sorular mevcut mevzuat hükümlerinin yorumlanması neticesinde mahkeme kararlarıyla ortaya konmaktadır.
Türk hukukunda eser korumasını düzenleyen 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu(‘’Kanun’’) 1/B maddesi (a) bendi uyarınca: ‘’ Eser: Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini ifade etmektedir.’’ Bu kapsamda yazımızda telif hakkından yararlanıp yararlanmayacağı tartışılan fikri ürünler ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar ve sinema eserlerinden ibaret olup patent ve tasarım gibi sınai haklarla karıştırılmamalıdır.
Yazıda telif hakkı korumasından yararlanıp yararlanamayacağı üzerinde tartıştığımız eserler; ilim, edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri şeklindeki fikir ve sanat ürünleri olup patent, tasarım ve marka gibi sınai mülkiyet haklarıyla karıştırılmamalıdır. Zira telif hakları eser olarak nitelendirilen fikri ürünlere ilişkinken sınai mülkiyet hakları, sanayiye uygulanabilir üretimlere ilişkindir. Kanun’un lafzında yer alan eser tanımı uyarınca eserin, sahibinin hususiyetini taşıması gerekmektedir. Eserin taşıması gereken hususiyet kavramına ilişkin net bir tanıma Kanun’da rastlanmasa da eserde eseri oluşturan kişiden bir iz görmek olarak anlaşılması mümkündür. Prof. Dr. Hayri Bozgeyik tarafından hususiyet kavramı daha net bir şekilde eser sahibinin iç dünyasından esere yaptığı katkılar olarak ifade edilmiştir[2]. Ayrıca Kanun’da eser sahibi tanımı da ‘’eseri meydana getiren kişi’’ olarak tanımlanmıştır. Açıklandığı üzere 1951 yılında kabul edilen ve yürürlükte olan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yapay zekâya ve yapay zekâ tarafından meydana getirilen fikri ürünlere ilişkin hükümler yer almasa da güncel hukuki sorular mevcut hükümlerin ve kararların yorumlanması yoluyla cevaplanmaktadır. Bu bağlamda yapay zekânın iç dünyasından ya da kendine has bir hususiyetinden bahsedilemeyeceğinden ve yapay zekânın gerçek ya da tüzel kişi olmaması sebebiyle eser sahibi olamayacağından bahisle yapay zekâ tarafından meydana getirilen fikri ürünlerin Kanun kapsamında eser kabul edilemeyeceği ve telif hakkı korumasından yararlanamayacağı düşünülmektedir.
Midjourney adlı yapay zekâ programı yardımıyla yapılan ve Colorado Eyalet Fuarı güzel sanatlar yarışmasında dijital sanat dalında birincilik kazanan “Théâtre D’opéra Spatial” adlı sanat eseri.
Yapay zekâ tarafından yaratılan eserlerin telif hakkı korumasından yararlanıp yaralanmayacağı ve yapay zekânın eser sahipliğine ilişkin Türk hukukuna ilişkin açıklamalarımız diğer genel itibarıyla diğer ülkeler tarafından bu konuda verilen kararlarla aynı doğrultudadır. Açıklandığı üzere Amerika Birleşik Devleti’nde insan yazarlığının (sahipliğinin) telif haklarına konu ürün için kurucu unsur olduğu ifade edilmekte olup ilk aşamada telif hakkı korumasından yararlanan bir çizgi roman sonradan görsellerin yapay zekâ yardımıyla oluşturulduğunun ortaya çıkması neticesinde, yapay zekâ tarafından oluşturulan kısımlar yönünden telif koruması kapsamı dışında bırakılmıştır[3].
Avusturalya Mahkemeleri tarafından bu konuya ilişkin emsal bir dava olan “Acohs Pty. Ltd. – Ucorp Pty. Ltd.” davasında insan tarafından üretilmeyen fikri ürünlerin telif hakkı korumasından yararlanmayacağı ifade edilmiştir[4]. Ancak İngiltere yapay zekâ ve bilgisayar tarafından üretilen ürünlerin telif hakkı korumasından yararlanmayacağı yönünde genel kabul gören görüşten ayrılmakta olup İngiltere’de bilgisayar tarafından üretilen fikri ürünlerin telif hakkı korumasından yararlanması mümkündür[2].
Tüm bunlara ek olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin de dahil olduğu birçok ülkenin katılımıyla Uluslararası Fikri Mülkiyet Hakları Koruma Derneği (AIPPI) tarafından hazırlanan önergede, insan müdahalesi olmaksızın yalnızca yapay zeka tarafından oluşturulan eserlerin telif hakkı korumasından yararlanmaya uygun olmadığı, insan müdahalesinin ve telif hakkı korumasından yararlanmaya ilişkin diğer şartların da sağlanması halinde söz konusu eserin telif hakları korumasından yararlanabileceği ifade edilmiştir[1].
AIPPI tarafından hazırlanan önergede, insan müdahalesi olmaksızın yalnızca yapay zekâ ile üretilen eserlerin telif hakkı korumasından yararlanmaya uygun olmadığı ifade edilmiştir. Fakat insan müdahalesiyle ya da bir insan tarafından yapay zekâ destekli şekilde oluşturulan eserlerde hak sahipliği olabileceği belirtilebilir.
Özetle, istisnalar saklı kalmak üzere genel itibariyle yapay zekâ ve bilgisayar tarafından meydana getirilen ürünler telif hakkı koruması dışında bırakılmakta olup eser olarak nitelendirilmemektedirler. Ancak her somut olay kendi içinde değerlendirilse de genel itibarıyla insan müdahalesi olan yani bir insan yardımıyla yapay zekâ tarafından oluşturulan ürünlerin telif hakkı korumasından yararlanarak eser olarak korunması mümkündür.
Av. Selin Faydalıtürk
[1] https://ipwatchdog.com/2023/08/19/copyright-registration-works-created-by-generative-ai/id=165444/
[2] Hayri Bozgeyik, “Fikir ve Sanat Eserlerinde Hususiyet”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 25/3(2009), s. 170
[3] https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=a9b81aa1-7243-4f03-890c-7d29f5ccbdd7
[4] https://hwlebsworth.com.au/monkeys-and-artificial-intelligence-whats-the-connection/
[5] https://www.gov.uk/government/consultations/artificial-intelligence-and-ip-copyright-and-patents/artificial-intelligence-and-intellectual-property-copyright-and-patents
[6]https://www.aippi.org/content/uploads/2022/11/Resolution_Copyright_in_artificially_generated_works_English.pdf
Bir yanıt yazın