Patent, özgün ve yenilikçi bir buluşun ilk uygulayıcısı adına kaydedilmesini sağlayarak haksız rekabete engel olan bir kavramdır. Patent tescilinde her ülkenin prosedürü farklılık gösterebilir. Bu nedenle her ülkede kavramsal olarak da farklılıklar bulunabilmektedir. Söz konusu durum, ‘’tasarım patenti’’ ifadesi için de geçerlidir. ABD’de ‘’dizayn patenti’’ olarak bilinen bir tescil türü bulunsa dahi Türkiye’de durum farklıdır. Türkiye’de tasarımlar, tasarım tescili ile; buluşlar ise patent tescili ile korunmaktadır. Yani tasarım ve patent tescillerinin gerektirdiği kriterler birbirinden farklıdır.
Tasarım Nedir?
‘’Tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.’’ Bu açıklamada bahsi geçen ürün kavramı ise ‘’bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri’’ şeklinde ifade edilir.
Tasarım Patenti Alınır mı?
Bir ürünün görünümüne yönelik unsurlar tasarım tescili ile korunabilir. Fakat bu noktada bahsi geçen koruma türü için patent ifadesini kullanmak doğru olmayacaktır. Her ne kadar ABD’deki işleyişe göre ‘’dizayn patenti’’ isimli bir koruma türü bulunsa da Türkiye’de tasarım tescili ve patent tescili birbirinden ayrılmaktadır. Dolayısıyla tasarım patenti almak değil, tasarım tescili almak ifadesi çok daha doğru bir kullanımdır.
Merak konusu olanın ise tasarımların korunup korunamayacağı olduğunu düşünürsek cevabımız; ‘’evet, tasarımlar tasarım tescil belgesi ile korunabilmektedir’’ olacaktır. Hatta bazı modası çabuk geçen tasarımlar için ‘’tescilsiz tasarım koruması’’ gibi bir seçenek de mevcuttur. Tasarım korumasına dahil olabilecek çok sayıda unsur mevcuttur. Bir ürünün görünüme yönelik özellikleri, desenler, mağaza vitrinlerinin yerleştirilme biçimi ve özgün dekorasyon biçimleri gibi unsurlar tasarım tescili ile korunabilmektedir.
Bir tasarımın patenti nasıl alınır?
Tasarımlar, tasarım tescili ile korunabilir. Patent tescili için gerekli olan kriterler ise farklı olup teknik bir işlevi bulunmayan, sadece görünüme yönelik yenilik sunan bir tasarımın bu kriterleri karşılaması mümkün değildir. Fakat görünüme yönelik özelliklerin korunması için tasarım tescil başvurusu yapılabilir. Bunun için Türkiye’de Türk Patent ve Marka Kurumu yetkilidir. Yeni, özgün ve ayırt edici tasarımlar için bu alanda danışmanlık veren vekil firmalar aracılığıyla Türk Patent ve Marka Kurumuna başvuru dosyalanabilir. Bu noktada tasarım sahibi, bireysel olarak da başvuru yapabilir fakat başvuru sürecinde dikkat edilmesi gereken detaylar için sınai mülkiyet alanında faaliyet gösteren marka ve patent vekillerinden destek almak, her zaman en kapsamlı korumayı sağlayacaktır. Tasarım tescili, bir ürünün tamamına yönelik olabileceği gibi bir ürünün bir kısmındaki yenilik için de talep edilebilir.
Tasarım Patentleri Kaç Yıl İşler?
Tescil belgesi alınmış olan tasarımlarda koruma süresi 5 yıldır. Fakat bu 5 yıllık sürenin dolması ardından tasarım sahibi yenileme talebinde bulunabilir. Bu hak, toplam 25 yıla kadar uzatılabilir fakat işlemler 5’er yıllık periyodlarla gerçekleştirilir. Dolayısıyla tasarım tescilinin sınırsız defa yenilenme ihtimalinin olmadığı ifade edilebilir. Fikri sınai mülkiyet haklarında koruma süreleri birbirinden farklılık göstermektedir. Örneğin eser üzerindeki hakları ifade eden telif hakkı, hak sahibine 70 senelik bir koruma sağlar. Marka tescilinde ise durum daha farklıdır. Marka tescili, 10 senelik koruma sağlar ve her 10 senede bir yenilenerek istendiği kadar uzatılabilir. Yenileme işlemlerinde takip son derece önemlidir. Hak kaybına uğramamak için tescil sahibinin bu sürelere dikkat etmesi gerekir.
Tasarım Tescili Almak Ne Kadar Sürer?
Tasarım tescili almak yaklaşık 6 ay sürebilir. Bu süre, başvuru sürecindeki bazı durumlara göre değişiklik gösterebilir. Sınai mülkiyet hakları kapsamında tescil ile koruma altına alınmak isteyen unsur için öncelikle bir benzerlik araştırması yapılır ve başvurusu yapılacak unsurun özgün, ayırt edici olması halinde başvuru dosyalanır. Yapılan başvuru ise önce Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından incelenir. Kurum tarafından ilana uygun görülen başvurular, belli sürelerde üçüncü kişilerin incelemesine açık hale gelir, yani bültende yayımlanır. İlgili başvuru, bir itirazla karşılaşmazsa süreç daha hızlı ilerleyecektir. Başvuruların, üçüncü kişiler tarafından yapılacak itirazlarla karşılaşması durumunda ise farklı işlem gereksinimleri oluşabilir ve buna bağlı olarak tescil edilme süresi uzayabilir. Fakat Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde yapılacak bu işlemler için belirlenmiş son tarihler olduğundan her işlem için belli bir süre kısıtı olduğunu söylemek de mümkündür.
Tasarım Tescili Neleri Korumaz?
Sınai Mülkiyet Kanunu’nda tasarım ile korunamayacak unsurlar açıkça ifade edilmektedir. Aynı şekilde marka olarak tescil edilemeyecek unsurlar ve patent korumasına dahil olmayan unsurlar da SMK kapsamında belirtilmiştir.
Tasarım koruması sağlanamayacak ürünlerde şöyle sıralanabilir:
- Tasarım ve ürün tanımına uymayan tasarımlar,
- Yenilik özelliği taşımayan ürünler,
- Kamu düzeni veya genel ahlaka aykırı tasarımlar,
- Ürünün teknik fonksiyonunun zorunlu kıldığı görünüm özellikleri olan tasarımlar,
- Tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün, başka bir ürüne mekanik olarak monte edilmesi veya bağlanması için belirli biçim ve boyutlarda üretilmesi zorunlu olan tasarımlar,
- Hükümranlık alametleri ile bu kapsam dışında kalan ancak, kamuyu ilgilendiren dini, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği işaretlerin, armaların, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içeren tasarımlar
Bir yanıt yazın