Prof. Dr. Arzu Oğuz – Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Önceki Dekanı FİSAUM Müdürü
Uygarlığımızı, insanların yaratıcı karakteri sonucunda ortaya çıkan düşünce ürünlerine borçluyuz. Mucitlerin “buluş”ları bilim ve teknolojideki gelişmeyi sağlamış, yazar ve sanatçıların “eser”leri duygu dünyamızı geliştirmiş, hayatımız “tasarım”lar sayesinde konforlu ve estetik hale gelmiştir. Ayrıca son yüzyılımız, “marka” ve “coğrafi işaret” gibi kalite, köken ve garanti eden işaretlerin kavramların ekonomiye yarattığı katkı değeri değerlendirmektedir.
Gerek fikrî haklar alanında eser sahiplerinin haklarının korunması, gerek sınaî haklar alanında patent, faydalı model, marka, endüstriyel tasarım, coğrafi işaretler, entegre devre topografyaları ve yeni bitki çeşitleri gibi sınaî haklarının korunması politikalarını geliştiren ve etkin biçimde uygulayan ülkeler ekonomik olarak ilerlemişlerdir.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde ve anayasamızda da “insan hakkı” olarak ifadesini bulan fikri mülkiyet haklarının hukuki korunmasının ve etkin uygulanmasının ekonomi üzerindeki etkisi kendisini son otuz yılda daha fazla göstermeye başlamıştır. Bunun üzerine Türkiye, fikri mülkiyet hukuku mevzuatını Avrupa Birliği ile uyumlu hale getirmeye çabalamış, Dünya Ticaret Örgütü ile imzalanan TRIPS anlaşmasından doğan taahhütlerimiz yerine getirilmiştir. Nihai olarak Sınai Mülkiyet Kanunu 10.01.2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Fikri mülkiyet haklarının yoğun gündem oluşturduğu 90’lı yıllarda, Türkiye’deki sistem eleştirilmekte, bilinç ve eğitimdeki eksiklikler vurgulanmaktaydı. Ayrıca; akademide, sanayide ve kamuda, teknoloji merkezlerinde, sanayi-üniversite iş birliğinde ihtiyaç duyulan fikri haklar uzmanlarına duyulan ihtiyaç ve bu konudaki eksiklik hep dile getirilmiştir. Fikri mülkiyet hukuku alanında yüksek lisans ve doktora programlarının açılmaması, uzman yetiştirilememesi sonucunu doğurmaktadır. Ankara Üniversitesi, bunları değerlendirerek 1997’de Ankara Üniversitesi Fikrî ve Sınaî Haklar Araştırma ve Uygulama Merkezi (FİSAUM)’ni kurmuştur. FİSAUM, bu alanda ülkemizdeki tek ihtisas kütüphanesine sahiptir. Merkezin başlıca amacı, toplumumuzda fikrî ve sınaî haklar kültürünün oluşmasına katkıda bulunmaktır. FİSAUM, amacını gerçekleştirmek üzere kurslar düzenlemekte, projeler hazırlamakta, yayın yapmakta, ulusal ve uluslararası konferanslar düzenlemekte ve danışmanlık yapmaktadır. Bu çabaların eğitmen eksikliğini gidermeye yeterli olmadığının değerlendirilmesi üzerine FİSAUM önderliğinde Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Anabilim Dalı ile birlikte bir proje hazırlanarak, yine üniversitemiz Sosyal Bilimler Enstitüsü nezdinde Anabilim Dalı kurulmak suretiyle “Fikri Mülkiyet Hakları, İnovasyon ve Teknoloji Politikaları” yüksek lisans programı açılmıştır. 2013-2014 bahar döneminde başlayan program üç dönem olarak eğitim vermektedir. Disiplinler arası nitelik taşıyan yüksek lisans programında, Ankara Üniversitesi’nin yanında, diğer üniversitelerden, Türk Patent ve Marka Kurumundan ve Kültür Bakanlığından eğitmenlerle Türkçe olarak eğitim verilen programın ilk mezunları verilmektedir.
Bu programda fikri mülkiyet hukukunun müfredatta yer alan en temel konuları; telif hakları, patent, faydalı model, marka, tasarım, coğrafi işaretler, geleneksel bilgi ve yeni bitki çeşitleridir. Elbette fikri mülkiyet ile inovasyon arasındaki kopmaz bağ gözetilerek, Bilimsel Bilginin İktisadı, Fikri Mülkiyet Hakları Yönetimi ve Pazar Stratejisi, İşletme Yönetimine Giriş, Sosyal Bilimlere Giriş ve Karar Analizi Teknikleri, Hukuk ve İktisat Okumaları, Sosyal Teori ve Teknoloji Araştırmaları dersleri verilmektedir. Programa kayıtta ALES veya yabancı dil puanı aranmamaktadır.
Bundan başka üniversitemizin uluslararasılaşma vizyonu doğrultusunda, 2016-2017 öğretim yılında İngilizce olarak başlattığımız yüksek lisans programı, hedefi büyüterek tüm dünyaya fikri mülkiyet haklarını öğretme gayesi gütmektedir. “Fikri Mülkiyet Hukuku İngilizce Yüksek Lisans Programı” adını taşıyan projemiz, kurumsal iş birliğinin güzel bir örneği olup, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, Türk Patent ve Marka Kurumu ve Ankara Üniversitesi iş birliği çerçevesinde başlamış, uluslararası niteliğe sahiptir. Projede yer verdiğimiz dersler yine fikri mülkiyet hukukunun en temel konuları, telif hakları, patent, faydalı model, marka, tasarım, coğrafi işaretler, geleneksel bilgi ve yeni bitki çeşitleri olmakla birlikte disiplinler arası bir yaklaşımla araştırma metotları ve üniversitelerde fikri mülkiyet hakları ihlalleri konuları da yer almaktadır. Söz konusu programda dersler tamamen İngilizce olup, alanında yabancı dilde yüksek lisans programı olarak ülkemizde bir ilktir. Programın tezli bölümüne kayıt olabilmek için 2.0 ortalama ve ALES’ten 55 puan, TOEFL’dan 78 puan aranmakta olup, tezsiz bölümüne kayıt olabilmek için ALES aranmamaktadır. Yoğun ilgi gören programda hala 5’i Türk olmak üzere 17 öğrenci öğrenim görmektedir.
Yabancı öğrenciler, Vietnam, Mısır, Gürcistan, Bangladeş, Endonezya, Peru, Pakistan, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri’nden gelmektedirler. Programın ilk dönemi, WIPO tarafından verilen uzaktan eğitim ile gerçekleşirken, ikinci dönem öğrencileri üniversitemizde öğrenim görmekte ve hem ülkemizdeki hem de uluslararası alandaki en yetkin isimlerden ders alma fırsatı bulmaktadırlar. Bu programın, fikri mülkiyet haklarının daha etkin korunmasını dünya çapında yaygınlaştırmanın ötesinde, önyargıların kırılması, kardeşliğin geliştirilmesi ve dünya barışına katkı sunacağına inanıyorum.
