Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, Fikri Sınai Mülkiyet haklarının bir alt başlığı olarak tanımlanabilecek, eser üzerindeki hakları ifade eden bir hak sahipliğidir. Telif hakları sayesinde ilmi ve edebi eserler yani kitaplar, şarkı sözleri, resimler, fotoğraflar gibi birçok unsur koruma altına alınabilir. Telif hakkı nedir, telif hakları ile patent ve marka gibi kavramların farkı nedir, telif hakkı nasıl alınır gibi soruların cevabını bu yazıda anlattık.

Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı nedir? Telif hakkı, bir eseri üreten kişiye o eseri yayımlama, kullanımını kontrol etme ve kopyalama hakkı tanıyan hukuki bir kavramdır. Telif hakkı koruması birçok yaratıcı çalışma için söz konusu olabilir. Bu çalışmaları ilmi ve edebi eserler olarak tarif etmek mümkündür. Yani sanat eserleri, kitap gibi yazılı metinler, müzikler, resimler, yazılı veya dijital üretimler gibi farklı türdeki üretimler telif hakkı ile korunabilmektedir. Bir eser telif hakkı ile korunduğunda bu eseri izinsiz kullanmak veya çoğaltmak yasal olarak telif ihlali barındırır. Telif haklarının yasal altyapısı 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na (FSEK) dayanır.

FSEK’e göre eser kavramı, ‘’Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri’’ şeklinde tanımlanır. Aynı kanunda eser sahibi kavramı ise ‘’eseri meydana getiren kişiyi’’ ifade eder.

Telif Hakkı İhlali Nedir?

Telif hakkı ihlali, telif hakkı sahibinin izni olmadan bir eseri kullanma veya çoğaltma eylemidir. Örneğin bir yazarın kitabını izinsiz olarak basmak veya bir müziğin telif hakkına tabi parçasını izinsiz kullanmak telif hakkı ihlali olarak kabul edilir. Bu tür ihlaller, eser sahibinin haklarına zarar verebileceğinden ihlal durumunda çeşitli yasal sonuçlar oluşabilir ve ihlal eden kişi ciddi cezalarla karşılaşabilir.

Hatta öyle ki eskiden TV programlarında arka planda kullanılan popüler müziklerin telif hakkı ihlali oluşturması nedeniyle artık bu yayınlarda pek bilmediğimiz melodiler tercih edilmektedir. Buna ek olarak Türkiye’de popüler olan ‘’O Ses Türkiye’’ programında da bazı şarkıların telif bedeli ödenmeden sahnede seslendirilmesi dolayısıyla yapımcı Acun Ilıcalı’ya dava açılmış ve Ilıcalı davayı kaybetmiştir. Bunun sonucunda davalı Ilıcalı’nın şarkıların telif hakkından doğan bedeli cezalı olarak ödemesine dahi karar verilmiştir.

Ayrıca internetin yaygınlaşmasıyla birlikte telif hakkı ihlalleri artış göstermiştir. Müzik, film ve yazılı içeriklerin dijital kopyalarının kolayca paylaşılabilir hale gelmesi, telif hakkı sahiplerinin birçok ihlalle karşılaşmasına neden olmuştur. Dolayısıyla eser sahipleri, eserlerini korumak için hem yeni yollar aramaya başlamış hem de telif hakları konusunda çok daha özenli bir tavır sergilemeye başlamıştır. Bu nedenle çevrim içi içerik kullanırken telif hakkı kurallarına dikkat etmek günümüzde son derece önemlidir.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Telif hakkı, bir eserin üretilip halka sunulduğu an itibarıyla başlar. Dolayısıyla telif haklarında doğal bir koruma sürecinden bahsedilebilir. Bir başvuru olmasa dahi eser sahibi, eser üzerinde hak iddia edebilir. Fakat ileride gelişebilecek ihlallere önlem amaçlı olarak telif hakları için başvuru yapmak, önerilen bir yöntemdir. Telif hakkı Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğünce korunmaktadır. Dolayısıyla ‘’telif hakkı nasıl alınır?’’ sorusunun cevabı ‘’Telif Hakları Genel Müdürlüğüne başvuru yapmak’’ olacaktır. Bunun için https://telifhaklari.ktb.gov.tr/ web sitesinde yer alan ‘’başvuru işlemleri’’ menüsü takip edilebilir.

Telif Hakkı Olunca Ne Olur?

Telif hakkı alındığında eser sahibi, ürettiği eser üzerinde çeşitli haklara sahip olur. Böylece eserin üçüncü kişiler tarafından kopyalanması, eser sahibinden izinsiz şekilde değiştirilmesi ya da yayımlanması gibi durumlara karşı önlem alınmış olur. Eser sahibinin izni olmadan eserin kopyalanması, işlenmesi, değiştirilmesi, yayımlanması telif hakkı ihlali doğurur. Bu nedenle telif hakları, olası ihlallerin oluşması halinde eser sahibini avantajlı duruma geçirir.

Telif Hakkı Süresi Ne Kadardır? Telif Hakkı Kaç Yıldan Sonra Kalkar?

Telif hakkı koruması belirli bir süreyle sınırlıdır. Bu süre, ülkelere ve eser türlerine göre değişebilir. Genellikle telif hakkı, eserin yaratılmasından sonra ve eser sahibinin ölümünden sonra belirli bir süre boyunca devam eder. Daha sonra ise eser genellikle kamusal alana düşer ve herkes tarafından kullanılabilir hale gelir. Türkiye’de bahsi geçen bu süreç, 70 sene ile sınırlandırılmıştır. Yani bir eser, kamuya arz edildiği an itibarıyla 70 senelik hak koruması sağlar. Bu koruma için tescil başvurusu yapma zorunluluğu yoktur. Eser sahibinin bir eseri yaratmış olması, telif hakkı iddia etmesi için yeterlidir. Fakat oluşabilecek ihlal durumlarına karşı önlem amaçlı olarak telif hakkı başvurusu yapmak önerilen bir yöntemdir.

Ayrıca eser sahibinin ölmesinden sonraki 70 sene boyunca yine hak sahipliği eser sahibinin varisleri üzerindedir. 70 senenin dolması durumunda ise artık eser kamuya mal olur ve herkes tarafından yayımlanabilir, kopyalanabilir.

Telif Hakkı Cezası Ne Kadar?

Bir eseri, eser sahibinin izni olmasan kullanan, işleyen kişiler için telif ihlalinden söz edilebilir. Telif hakkı ihlalinde ise konunun dava sürecine taşınması mümkündür. Böyle bir durumda uygulanacak cezalar ülkelerin telif hakkı işleyişine ve yürürlükteki kanunlarına göre değişiklik gösterebilir. Dolayısıyla herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmamak için telif hakkı barındıran ürün ve unsurların kullanımında dikkatli olmak gerekir.

Fikir Patenti Var mıdır?

Telif, marka, patent, tasarım gibi kavramlar birbiriyle çok sık karıştırılan fakat birbirinden farklı tescil türleridir. Telif hakları, eser üzerindeki hakları korur. Ayrıca koruma için bir fikrin somut bir ürüne dönüşmüş olması beklenir. Yani Kanun sadece fikir halindeki bir ürünü değil, bir fikrin ortaya çıkardığı yeni ve yaratıcı ürünleri koruyabilir.

Patent kavramı ise yeni, özgün, sanayiye uyarlanabilir ve teknik bir sorunun teknik bir çözümü olan buluşlar için kullanılabilir. Patent tescili ile benzeri olmayan buluşlar için tescil başvurusu yapmak mümkündür. Fakat edebi eserlerin, fikri ürünlerin patent tescili ile korunması mümkün değildir. Dolayısıyla ‘’fikir patenti’’ gibi bir koruma şeklinin olmadığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Ek olarak marka tescili bir ürün üzerindeki logo, marka ismi gibi unsurları; tasarım ise bir ürüne yönelik görünümleri koruyan tescil türleridir. Bu noktada telif hakkı ile marka, patent, tasarım gibi kavramlar birbirinden tamamen ayrılmaktadır. Tescil başvurusu yapılmak istenen ürün veya unsurun hangi tescil türüne uygun olduğunu tespit etmek için fikri sınai mülkiyet alanında faaliyet gösteren vekil firmalara danışmak her zaman en doğru yöntemi bulmayı sağlar.

Telif hakkı, yaratıcılığı teşvik eden bir sistem olarak da görülebilir. Yaratıcı insanlar, eserlerinin koruma altında olduğunu bildiklerinde daha fazla üretmeye odaklanabilirler. Ayrıca telif hakkı, sahiplerine eserlerini ticari olarak değerlendirme fırsatı sunar. Telif hakkı ihlalleri ise yasal sonuçlar doğurabilir ve yaratıcıların çalışmalarını korumak için önemlidir. Bu nedenle, herkesin telif hakkı ile ilgili bilinçli olması önemlidir.