Günümüzde ürünler, sadece markaları ile değil özgün ambalaj ve tasarımları ile de tanınır hale gelmiştir. Parfümeri ya da markete girdiğimizde bir parfümün sadece tasarımı, bir gıda ürününün sadece ambalajı ile hangi markaya ait olduğunu anlayabiliyoruz. Artık ürüne ait tasarım ya da ambalajlar, yani üç boyutlu şekiller, sadece görsellik değil; ürünün tüketiciye ulaştırılması, taşınması, korunması ve saklanması amaçlarının yanı sıra ürünü ayırt edici markasal etki bırakan bir unsur haline gelmiştir.
The Absolut Company
Üç boyutlu şekiller genellikle tasarım tescili ile korunmaktadır. Fakat tasarımların maksimum 25 yıl koruma sağlaması ve bu süre sonunda ilgili tasarımların kamuya mal olması nedeni ile tasarım sahipleri uzun süre korumak istedikleri ve artık ürünü ile özdeşleşmiş tasarımlar için marka müracaatına yönelmişlerdir. Bu durum, üç boyutlu şekillerin korunmasının marka tescili ile de yapılabileceğini göstermektedir.
Söz konusu şeklin “malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan, malın şeklini veya malın asli değerini veren şekli içeren işaretleri” kapsayıp kapsamadığı dikkat edilen en önemli unsurdur.
Üç boyutlu şekillerin marka başvurularında ayırt edicilik kriterini aşmak tasarım başvurusuna göre daha zordur. TPE (Türk Patent Enstitüsü) marka uzmanları gelen başvuruları detaylı bir şekilde incelemekte ve 556 sayılı KHK’nın 7. Maddesine göre değerlendirmektedir.
Türkiye’de tescilli olan üç boyutlu marka örnekleri:
Jaguar Land Rover
Bir diğer ret sebebi ise; herkes tarafından kullanılan bir malzemenin ayırt edici özelliği değiştirilmeden yapılan üç boyutlu marka başvurusu “malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan bir şekil olması ve istenilen alan ile benzerlik göstermesi” olacaktır yani üç boyutlu bir markanın tescil olabilmesi için ilgili şeklin malın doğal yapısından ve teknik zorunluluğundan kaynaklı olmaması ve istenilen alan ile benzerlik göstermemesi gerekmektedir. Tescili istenen üç boyutlu şekil piyasada kullanılan ürün ya da ambalajlardan ne kadar uzaklaşır ise ayırt ediciliği o derecede artacak ve tescil edilme ihtimali o kadar artacaktır.
Örneğin, yapı malzemeleri alanında bir vida şeklinin üç boyutlu marka başvurusu yapılması, malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan bir şekil olması ve istenilen alan ile benzerlik göstermesi nedeni ile ret edilecektir. Fakat üç boyutlu vida şeklinde bir aydınlatma cihazının ya da bir su matarasının marka başvurusu kabul edilecektir.
Ferrero Rocher
Bir işaretin marka olabilmesi için 556 sayılı KHK’da belirtilen birçok kriter vardır. Fakat tanımdan da anlaşılabileceği gibi en önemli kriter ayırt edici olabilmesidir. Üç boyutlu şekillerin marka başvurularında da bu kriter dikkate alınarak değerlendirme yapılır.
Lindt
Sonuç olarak; piyasadaki benzerlerinden farklı, özgün ve ayırt edici tasarıma sahip bir ürün şekli ya da ambalaj ortaya çıkartıldığında, bu şekli ya da ambalajı uzun süre kullanmak ya da tescille sağlanan hakları daha etkin kullanmak adına, ayırt edici üç boyutlu şekillere ilişkin tasarım başvurusu yerine marka başvurusu yapmayı tercih eden hak sahipleri tarafından, markanın sonsuza kadar hukuki himayesini sürdürmesi sağlanabilecektir.
