Dünyanın İlkleri

DÜNYANIN İLKLERİ-49

ASANSÖR - MÖ 3. yy.Asansörün icadı aslında çok tanıdık bir isim tarafından yapıldı. Yunan bilim insanı Arşimet, vince benzeyen ve yükleri kaldırmayı sağlayan bir sistem geliştirdi ve böylece asansörün mucidi oldu. İlk modern asansör ise 1743 yılında Versailles Sarayı’nda Kral 15. Louis’in dairesine inşa edildi. PENİSİLİN – 1928Londra’da bir hastanede çalışmalarını sürdüren Prof. Alexander Fleming bir rastlantı sonucu penisilini buldu. Ancak bu maddenin etkisi kalıcı olmamış, mikrop öldürücü özellik birkaç günde ortadan kaybolmuştu. 1940 yılına gelindiğinde Oxford Üniversitesinde çalışan Howard Florey ve Ernst Chain penisilinin mikrop öldürücü özelliğinin kalıcı olmasını başararak Nobel Tıp Ödülü’nün sahibi oldu. ÇİZGİ FİLM – 1906 Dünyadaki ilk çizgi film, Amerika’da 1906 yılında James Stuart Blackton tarafından yapılan Humorous Phases of Funny Faces isimli çizgi filmdir. O dönemlerde, çizgi filmler stop-motion tekniği ile yapıldı; bu teknik de ilk kez 1899 yılında Arthur Melbourne Cooper tarafından hazırlanan Matches An Appeal isimli eserde kullanıldı. TÜKENMEZ KALEM – 1938Bugün kullanılan hâliyle tükenmez kalem, 1938 yılında hükümetin finanse ettiği bir dergide çalışan gazeteci ve heykeltıraş László Bíró tarafından kuruyan mürekkeplerle daha kolay çalışılabileceği düşüncesi ile icat edildi. Mürekkep damlatmayan ilk tükenmez kalemin patenti ise 10 Haziran 1943 yılında yine László Bíró tarafından alındı.

DÜNYANIN İLKLERİ-48

GÜNEŞ GÖZLÜĞÜ - 12. yy.İlk olarak ne zaman kullanıldığı bilinmese de; güneş gözlüğü, Eskimolar tarafından hem güneş ışınlarından hem de soğuk rüzgardan korunmak için icat edildi. Günümüzde kullanılan gözlüklere daha çok benzeyen camlı güneş gözlüklerini ise Çinli hakimler 12. yy.’de farklı bir amaç için kullanmaya başladı; dumanının isiyle karartılan bu gözlüklerin kullanım amacı, hüküm verilirken hakimlerin yüzlerindeki ifadeyi gizlemekti. LASTiK TEKERLEK - 1887Günümüzdeki “Dunlop” lastik şirketinin kurucusu olan John Boyd Dunlop tarafından 1887’de icat edildi. Asıl mesleği cerrahi veterinerlik olan Dunlop, ilk havalı lastiğini oğlunun 3 tekerlekli bisikletinde denedi. Daha sonra ise 1888 yılında lastiklerinin patentini aldı. 1889 yılına gelindiğinde, patenti alınan bu tekerleklerin “Dunlop Lastik Şirketi” tarafından üretimine başlandı. HESAP MAKiNESi - 16231623 yılında Wilhelm Schickard tarafından icat edildi. 6 haneye kadar dört işlem yapabilen bu icadın Alman Matematikçi Johannes Kepler’in yaşamı araştırılana kadar, Fransız Matematikçi Blaise Pascal’a ait olduğu sanıldı. Şöyle ki, Kepler’in hayatı araştırılırken, Schickard’dan Kepler’e yazılmış bir mektup bulundu ve mektupta hesap makinesi ve makinenin çalışma yönteminden ayrıntılarıyla bahsedildiği görüldü. Bu mektup Pascal’ın icadından tam yirmi yıl öncesine aitti. CAM SiLECEĞi - 1903Arabalardaki ilk cam silecekleri Amerikalı Mary Anderson tarafından 1903 yılında icat edildi. Karlı bir günde New York’a tramvay ile hareket eden Mary, sürücünün yolu görmek için her beş dakikada bir elini camdan çıkararak karları temizlediğini, hatta bazen kafasını dışarı çıkararak sürmeye çalıştığını gördü. O günden sonra rahat bir sürüşün nasıl olabileceğini düşünmeye başladı ve cam sileceğini icat etti.

DÜNYANIN İLKLERİ-47

POSTA PULU – 1837Şimdilerde genellikle sembolik olarak kullanılan posta pulu, bir zamanlar mucidini şövalyelikle ödüllendirecek kadar mühim bir simgeydi. 1837 yılında Rowland Hill, bu icadı sayesinde İngiltere Kralı tarafından şövalye ilan edildi. Zamanla sadece kral yazışmalarında kullanılan bir işaret olmaktan çıkan posta pulu, tüm dünyaya yayıldı. MAKAS – 1893İlk olarak ne zaman ve kim tarafından bulunduğu tam bir muamma olmasına rağmen icadın, Büyük İskender’in Mısır’ı fethinden önceye dayandığı tahmin ediliyor. Çünkü makasın, fetihten sonra gelişen güzel sanatlarda bir üstünlük sembolü olarak Mısır’da kullanıldığı biliniyor. Günümüzde kullandığımız makasın mucidi olan Louise Austin ise 1893 yılında bu icadına patent aldı. ŞİŞME LASTİK – 1845Robert William Thomson tarafından 10 Aralık 1845’te patenti alınan şişme lastiğin tanıtımı yapıldığında çok ilgi çekti. İki yıl sonra patentini bir firmaya sattı ancak maliyeti o kadar yüksekti ki şişme lastikleri kimse satın almadı. Daha sonra John Boyd Dunlop, lastikleri suyla değil havayla doldurup patentini aldı. Bu sefer satışlar tuttu ve Dunlop 1899 yılında ilk fabrikasını kurdu. ATAŞ – 1900Kendisi küçük ama marifeti büyük bu icadı bulan kişi Johan Vaaler isimli bir mucit. Kağıtları sıkıca tutturabilmek için metal telden yapılmış ve iç içe geçmiş iki halkadan oluşan bu enteresan ürün, 1900 yılında yapıldı. Bu aletin ilgi çeken özelliği ise yapıldığı andan bugüne kadar gelişim göstermediği halde hala kullanılıyor olması.

DÜNYANIN İLKLERİ-46

TRAFİK IŞIKLARI - 1868Kırmızı ve yeşil ışıklı trafik lambası ilk kez 1868 yılında Londra’da kullanıldı. Henüz motorlu araçların icat edilmediği bu tarihlerde gaz lambası ile trafiğin düzenlenmesine çalışıldı. Daha sonra 1920 yılında ABD’nin Detroit şehrinde, demir yollarının sinyalizasyon sistemine benzer bir sistem yapılarak trafik lambası kullanılmaya başlandı. Garrett Augustus Morgan ise 1923 yılında günümüzde kullanılan trafik lambasının patentini aldı, daha sonra aldığı patenti General Electric’e sattı. KOL SAATİ - 1904En büyük tutkusu uçmak olan, Fransa’da yaşayan Brezilyalı pilot Alberto Santos- Dumont’un önemli bir problemi vardı: Saat! Hem iki eliyle uçağı kullanıp hem de o dönemde kullanılan köstekli saati cebinden çıkarması mümkün olmuyordu. Uçuş sırasında da zamanı öğrenebilmesi için arkadaşı Louis François Cartier’den yardım istedi. Cartier, 1904 yılında saat yapımcısı Edmond Jaeger’in yardımıyla ilk kol saatini hazırladı. 1906 yılında Santos yeni bir rekor denemesinin ardından uçağından çıkarken saatine bakınca, bunu gören kalabalık bu ilginç saati beğendi ve bir anda Cartier’e yeni saat siparişleri yağdı. JİLET - 1903Gillette’e bu fikri, patronu William Painter vermişti. Patronu Gillette’e, sadece bir kere kullanılıp atılan ve daha sonra sürekli yenisi alınarak müşteri devamlılığının sağlanacağı bir şey icat etmesini söyledi. Gillette, derhal çelik üreticileriyle görüşmeye başladı ancak istediği çeliği üretmek çok zordu. 1901 yılında Boston’da bir teknisyen olan William Emery Nickerson, yeterince ince, düzgün, keskin ve ucuz bir çelik yapmayı başardı. Bu çalışmanın sonucunda 1903 yılında jilet üretimine başladı ve patenti 15 Kasım 1904 tarihinde alındı. MİKSER-1905Az enerji harcayan, küçük boyutlu ve yüksek hızlı genel elektrik motorları konusunda öncü olan Chester A. Beach 1905’te “minik beygirgücü” adını verdiği ilk elektrikli motorunu yaptı. Elektrik motorlarının bu şekilde küçülmesi, motorların yeni ve yararlı aletlerde kullanımına olanak verdi. Chester A. Beach ve L.H. Hamilton ile birlikte Hamilton Beach Manifactoring şirketini kuran Frederick J. Osius, Beach tarafından geliştirilen küçültülmüş elektrik motorundan esinlenerek 1912 yılında ilk elektrikli mutfak mikserinin patentini aldı.

DÜNYANIN İLKLERİ-45

BİSİKLET - 1645İlk bisiklet patenti 1645 yılında Fransız Jean Theson’a verildi. Patent alınan alet günümüz bisikletine hiç benzemiyordu. Daha çok dört tekerlekli garip bir alet görünümündeydi. 1690 yılında Fransız asilzade Sivrao Kontu tarafından iki adet tahta tekerleği olan ve “celenfer” adı verilen pedalsız bir bisiklet yapıldı. Ancak bildiğimiz anlamda bisikletin başlangıç tarihi “drazin” adı verilen alet ile 1817 olarak kabul edilmektedir. BULAŞIK MAKİNESİ - 1899Her ev hanımının içinde bir mucit yatar. Bulaşık makinesinin mucidi de bu ev hanımlarından biri. W.A. Cockran adlı kadın mucidin 1899 yılında icat ettiği tarihin elektrikle çalışan ilk bulaşık makinesinin sistemi oldukça basitti. Bir fıskiye boru yardımıyla gelen tazyikli suyla makinedeki tabaklar yıkanıyor ve ev hanımlarını büyük bir zahmetten kurtarıyordu. FİLM MAKİNESİ - 1894İlk film makinelerini icat edenler arasında Lumiere kardeşler de anılır. Babaları gibi fotoğrafçı olan kardeşler, film ve fotoğraf çekimine çok meraklıydı. İlk film makinesini 1894 yılında geliştirdiler. Lumiere film makinesini dönemin diğer icatlarından ayıran özellik, aynı zamanda hem bir kamera hem film işleme birimi hem de projektör olmasıydı. Bu makinaya sinematograf deniyordu ve saniyede on altı kare gösterebiliyordu. ÇAY MAKİNESİ - 1923Elektrikle suyun tehlikeli birlikteliğinden, bir icat çıkaran mucit Arthur Large, 1923 yılında elektrikli çay makinesini buldu. Aletin tabanında bulunan ve bir boru içinden geçen telden oluşan elektrikli ısıtıcı kısa sürede suyu kaynatıyor ve tavşan kanı çay demliyordu. Tabi suyun içinden geçen kabloda bir kopukluk olması halinde suyla beraber suyla dolduranı da ısıtıyordu ama zamanla alet geliştirilerek bu problemde ortadan kalktı.

DÜNYANIN İLKLERİ-44

KİBRİT – 1680Bilindiği üzere ateş ilk keşfedilen şeylerden biridir. Ancak yorulmadan, pratik bir şekilde ateş elde edilememektedir. 1680 yılında Robert Boyle kükürtlü kibriti icat etti. Bu kibrit zımpara kağıdına sürtüldüğü zaman yanıyor ve tutuşturmak istediğiniz şeyi kolaylıkla yakıyordu. Daha sonra geliştirilerek fosforluları da elde edildi. ASPİRİN – 1828Hammaddesi söğüt ağacının kabuğunun tozudur. Bu kabuğun ağrılara iyi geldiği M.Ö. 400’de Hipokrat’ın notlarında geçmektedir. Sarı renkte, kristal yapıda ve tadı çok acı olan salisin adlı tozu, 1828 yılında elde etmeyi başaran kişi Johann Bucher’dir. Fakat aspirinin asıl mucidi, babasının ağrılarına çare ararken aspirinin etkin maddesi asetil salisilik asidi bulan Felix Hoffman’dir. YANGIN SÖNDÜRÜCÜ - 1816İlk hali su doldurulmuş metal bir silindir olan bu alet, sıkıştırılmış havanın itmesiyle suyu püskürterek çalışıyordu. George Manby isimli mucit 1816 yılında bu alet üzerinde birtakım çalışmalar yaparak ilk adımlarını atmıştır. İlerleyen yıllarda geliştirilerek bugünkü halini almıştır. İNGİLİZ ANAHTARI – 1835Japonların, Hintliler’in cümle alemin imal ettiği anahtarlar vardır. Fakat anahtarıyla ünlü olmuş tek millet İngilizler’dir. Neden mi? Çünkü bu anahtar kapı değil vida açıyor. Her boyuttaki vidayı ayarlamalı mekanizması sayesinde açan bu anahtarı bulan kişi Solymon Merrick’dir. 1835’te icat ettiği anahtarla bugüne kadar açılmadık vida kalmamıştır.

DÜNYANIN İLKLERİ-43

ŞIRINGA - 1853Adını duyunca bile insanı ürperten bu aleti ilk kim bulmuştur? Deriyi delip, içerideki damarı bulup, bir de onu delip kan akıntısına ilacı yavaşça bırakmak… 1853 yılında Charles Pravaz’ın icat ettiği bu alet tıp tarihinde büyük bir çığır açmıştır. Şırınga, zamanla geliştirilmiş ve 1987 yılında Jean Louis Brunet adlı bir doktorun kan alınırken başka bir aparatı bulmasıyla daha da gelişmiştir ÜTÜ MASASI – 1892Hadi ütüyü icat ettiniz. E, neyin üzerinde kullanılacak bu alet? İşte ihtiyaçlar icadı, icatlar ise başka bir ihtiyacı doğuruyor. Fakat bu icadın diğerlerinden farklı bir özelliği var. Bu icadı bulan kişi yüzde yüz bir ev hanımı. Ütü yaparken kırışıklıkları rahatça açamayan Sarah Boone adlı Afrikalı bir ev hanımı sorununu çözmek için mucitleri beklememiş ve 1892 yılında kendi ütü masasını kendisi icat etmiştir. KALEMTIRAŞ – 1897İlkokul sıralarında tanıştığımız bu alet en eğlenceli oyuncaklarımızdan bir tanesi olmuştur. Önceden bıçak ucuyla yontularak açılan kalemler daha sonra John Lee Love isimli mucit tarafından 1897 yılında icat edilen kalemtıraş ile açılmaya başlanmıştır. İlk hali o bildiğimiz minik, taşınabilir haliydi. Daha sonra geliştirilip çeşitli şekiller aldı. GAZ MASKESİ – 1914Garett E. Morgan adlı bir vatandaş, zehirli gaz olan yerlerde ağza takılarak nefes alınabilsin diye 1914 yılında böyle bir maske tasarlamıştır. İmalinden bir süre sonra Erie Gölü altında meydana gelen patlamada, orada bulunan 32 gaz maskeli adamın hayatının kurtulmasıyla gaz maskeleri kıymete binmiştir. İlerleyen yıllarda Amerikan ordusu tarafından geliştirilen gaz maskeleri bugünkü halini almıştır.

DÜNYANIN İLKLERİ-42

PLASTİK – 1862Eskilerin “bu plastik çıktı kanserler arttı” şeklinde yorumladığı plastik, sağladığı kolaylıkların yanı sıra tesirleri de çok fazla olan, “hakikaten büyüklerin bir bildiği var” dedirten bir icattır. Görünmeyen zararı, görünen yararından çok fazla olan bu şey, 1862 yılında Alexander Parkers isimli bir mucit tarafından İngiltere’de üretilmiştir. Başlarda selülozdan yapılan bu madde, ısıtılarak yumuşak bir kıvama getiriliyor ve bir kalıba dökülüp soğutulduğunda, kaptan kalıbın şeklini almış olarak çıkıyormuş. JAPON YAPIŞTIRICISI – 1942Japon yapıştırıcısı, bilimsel adıyla “siyanoakrilat” 1942’de Kodak laboratuvarlarında çalışan Dr. Harry Coover tarafından bulundu. Dr. Harry, aslında orduda dürbün merceği olarak kullanılmak üzere çok ince bir plastik geliştirmeye çalışıyordu. Ancak istediğini elde edemeyince formülünü rafa kaldırdı. Altı yıl sonra uçaklarda kokpit üst kapağı olarak kullanılmak üzere bir plastik üretmek için formülü tekrar ele aldı ve bu kez müthiş güçlü ve hızlı bir yapıştırıcı olan “siyanoakrilat”ı buldu. Birkaç yıl içerisinde japon yapıştırıcısının ünü tüm dünyaya yayıldı. MARGARİN – 1869Margarinin bulunmasına ön ayak olan kişinin Napolyon olduğunu söylesek inanır mısınız? Kendisi donanmanın mutfağında kullanılmak üzere tereyağının dışında başka bir yağ bulunması için bir yarışma başlatmış. Bu yarışmaya Hippolyte Mege - Mouries isimli biri katılmış ve zaten başka da kimse katılmamış. Kendisiyle yarışan Mege -Mouries, 15 Temmuz 1869 tarihinde Paris’te bulduğu bu margarinin ödülünü Napolyon’dan almış. SAÇ BOYASI – 1907En çok kadınların “acaba kim bulmuş?” diyebileceği bir icat olan sentetik saç boyası, 1907 yılında Eugene Schueller isimli mucit tarafından bulunmuştur. Kendisi aynı zamanda L’oreal firmasının da kurucusudur. Sentetik saç boyası bulunmadan önce de kadınlar elbette saçlarını kök boyalarla, renk veren bitkilerle boyuyorlardı ancak bu işlemler bir hayli zahmetli olduğundan sentetik boyanın icadı sayesinde herkes istediği rengi seçip boyayabilir hale geldi.

DÜNYANIN İLKLERİ-41

ÇENGELLİ İĞNE - 1849Çengelli iğne Amerikalı Walter Hunt tarafından icat edildi ve Nisan 1849’da patenti alındı. Walter, zeki bir mucitti ama ticaret konusunda pek iyi sayılmazdı. On beş dolarlık borcunu ödeyebilmek için çengelli iğnenin patentini yalnızca dört yüz dolara sattı. Son derece gelişmiş bir dikiş makinesi de icat etmiş olan Walter, terzi kadınların işsiz kalabilme ihtimaline karşı dikiş makinesinin patentini almamıştır. TEK KULLANIMLIK BEBEK BEZİ - 1942Modern bebek bezi 19. yüzyılda kullanılmaya başlandı. Avrupa ve Kuzey Amerika’da kullanılan bebek bezleri pamuktan yapılıyor ve çengelli iğne ile tutturuluyordu. Seri üretimini 1887’de ABD’de Maria Allen başlattı. Tek kullanımlık bez fikri 20. yüzyılda birkaç farklı mucit tarafından ortaya atıldı. 1942’de dünyanın ilk tek kullanımlık bebek bezi İsveçli bir kağıt firması olan Pauliström tarafından üretildi. Dört yıl sonra Connecticut’lı bir ev kadını olan Marion Donovan, eski duş perdesinden yaptığı bebek beziyle sıvı geçirmez bebek bezini icat etti. SAKIZ - 1860Binlerce yıldır bilinen sakızın pek çok farklı türevi olmuştur. Bilinen en eski sakız beş bin yıl öncesine aittir. Reçineden yapılan bu sakız Finlandiya’nın Kierikki bölgesinde bulunmuştur. Amerikan yerlileri de bir tür reçine çiğniyorlardı. John Curtis bundan esinlenerek piyasada satılan ilk sakızı üretti. Adını “Maine Eyaleti Saf Ladin Sakızı” koydu. Modern sakız 1860’larda kauçuğa alternatif olarak çamsakızının ithal edilişiyle ortaya çıktı. Kauçuğun yerini tutmasa da çamsakızı çiğnemeye çok uygundu. Sakız kısa sürede bugünkü halini aldı. NAYLON ÇORAP - 19201920’lerde gittikçe kısalan etek boyları kadınların bacaklarını daha fazla görünür kılmıştı ancak çıplak bacakla gezmek henüz söz konusu değildi. İlk ince çoraplar ipekten yapılıyordu. 2. Dünya Savaşı’nın ilk aylarında DuPont firmasından Bill Pittendreigh, askeri paraşütlerin yapımında kullanılmak üzere ipek ve kenevire alternatif bir materyal ararken naylonu buldu. 60’larda ve 70’lerde mini etekler moda olunca naylon çoraplar tüm kadınların çekmecelerini doldurdu.

DÜNYANIN İLKLERİ-40

DÜDÜKLÜ TENCERE (1681)Denis Papin bir silindirde yoğuşturulan buharın vakum oluşturarak bir pistonu çalıştırabileceğini ortaya atan ilk kişidir. Bütün buhar makinelerinin dayandığı bu ilkeyi ilk o bulmuştur. Vakum tekniğiyle teknolojiyi birleştiren Papin, Huygens ile çalışmaya başlamıştır. 1681 senesinde büyük basınç altındaki suyun yüksek sıcaklığa erişmeden kaynamayacağı ilkesine dayanan ve düdüklü tencerenin ilk hali olan buharlı tencereyi yapmıştır. ATM MAKİNESİ (1973)”Automatic Machine”nin kısaltılmışı olan bu para çekme ve yatırma makineleri fikri Don Wetzel’in bir bankanın önünde para çekmek için saatlerce beklediğinde doğmuştur. ATM, Tom Barners ve George Castain tarafından geliştirilerek hayata geçirilmiştir. Tam 5 milyon dolara mal olan ilk ATM, New York’taki Chemical Bank’ta işlem hayatına başlamıştır. TERMOS (1906)Termosu icat eden kişi İskoçyalı J. Dewar’dır. İçine konulan içeceğin ısısını koruyan, iç içe geçmiş iki kaptan oluşan bu icadın mucidi, ismen anılmasa da icadıyla tüm dünyanın ortak ihtiyaçlarından biri olan ve 1906 yılında icat ettiği termos ile icatlar tarihinde yerini almıştır. TRAKTÖR (1892)Amerikalı John Froehlich tarafından 1892 yılında icat edilmiştir. Mibzer, pülveri, ekin biçme makinesi, orak makinesi ve pulluk gibi tarım aletlerine çekicilik yapan söz konusu koca tekerlekli araç, tarım sektörünün vazgeçilmezi olmuştur. Çalışma prensipleri otomobiller ile benzer olup, fonksiyonel olarak farklı özelliklere sahip araçlardır.